Over minder dan twee weken zal Donald Trump zijn tweede buitenlandse reis als Amerikaanse president aanvatten. Het hoofddoel van deze reis is de G20-top die op 7 en 8 juli zal plaatsvinden in het Duitse Hamburg. Op 6 juli zal Trump echter eerst een bezoek brengen aan Warschau, waar hij, op uitnodiging van de Poolse regering de jaarlijkse bijeenkomst van het Three Seas Initiative zal bijwonen. (zie onderaan)
In tegenstelling tot Trumps recente bezoek aan België, dat vooral werd afgedaan als een beleefdheidsbezoek in de marge van de NAVO-top, omschrijft het Witte Huis zijn komst naar Polen als een bezoek aan een van de belangrijkste Europese partners. Tijdens zijn korte verblijf in Polen zal Trump op 6 juli een openluchttoespraak houden voor het grote publiek in Warschau. Het is voor het eerst dat hij zoiets zal doen in het buitenland en het is geen toeval dat hij dit in Polen zal doen. Verwacht wordt dat hij Polen zal ophemelen als standvastige bondgenoot, die bovendien als een van de weinige NAVO-leden meer dan twee procent van zijn bbp besteed aan defensie. President Trump en de Poolse regering hebben heel wat gemeenschappelijke visies op het vlak van klimaat, vluchtelingen en ethische kwesties. Er wordt dan ook niet verwacht dat hij zich in Warschau kritisch zal uitlaten. Als Trump overgaat tot een publieke lofrede op Polen en de Poolse politiek zal dit niet alleen de belangen van de rechts-conservatieve Poolse regering regering dienen, maar moet dit ook gezien worden als een sneer naar de Europese Unie, die in meerdere dossiers in de clinch ligt met Polen.
Dit kan meteen een mogelijk verklaring zijn voor het feit dat Trump zo gretig op de Poolse uitnodiging inging. Zakenman Trump is niet de president die zal ingaan op eender welke uitnodiging om een publieke speech te geven en het ziet er naar uit dat zijn bezoek aan Polen een win-winsituatie wordt voor hem en voor de Poolse overheid.
Amerika is voor veel Polen, veel meer dan voor West-Europeanen, nog steeds het beloofde land. Als grootmacht stralen de VS in Polen dan ook heel wat gezag uit. Wanneer een Amerikaanse president de Poolse regering, die door haar hervormingsprogramma op heel wat protest kan rekenen, als standvastige en betrouwbare partner komt bewieroken, versterkt dit de legitimiteit van de machthebbers. Het grootste deel van de oppositie zal niet ingaan tegen de Amerikaanse president, omdat kritiek leveren op de VS bij de Poolse bevolking niet in goede aarde valt. In ruil voor zijn steun aan de Poolse overheid kan Trump proberen om zijn populariteit onder de Polen en vooral bij de Poolse gemeenschap in de VS op te krikken. Dit zou hij kunnen doen door aan te kondigen dat hij de visumplicht voor Polen om naar Amerika te reizen zal afschaffen. Voormalig president Obama had dit reeds aangekondigd maar hij heeft het nooit gerealiseerd. Als het Trump wel zal lukken om de Polen visumvrij naar de VS te laten reizen, zal dit hem ongetwijfeld heel wat steun opleveren bij de grote Poolse gemeenschap in Amerika. Steun die cruciaal kan zijn om voor een tweede maal verkozen te raken in 2020.
Dat Trump besloten heeft om daags voor zijn bezoek aan het Duitsland van Angela Merkel nog snel even langs te gaan in Polen wordt door velen beschouwd als een regelrechte sneer naar de bondskanselier. De relaties tussen Polen en Duitsland en bij uitbreiding tussen Polen en de EU staan al sinds het aantreden van de huidige regering onder hoogspanning. Er loopt een onderzoek tegen Polen omdat het de rechtstaat zou ondermijnen, er hangen Polen Europese sancties boven het hoofd omdat het weigert vluchtelingen op te nemen en het land dreigt Europese subsidies te verliezen omdat het blijft doorgaan met de kap van het oerbos van Białowieża. Trump lijkt in Polen een perfecte partner gevonden te hebben om de Europese politiek te bekritiseren. Als Trump besluit om samen met Polen economische activiteiten te ontplooien in Centraal-Europa, zal de Duitse economie die toch voor een groot deel van deze regio afhankelijk is hier zeker de gevolgen van ondervinden. Bovendien kan Trump Polen gebruiken als breekijzer om de verbeterende relaties tussen de EU en Rusland opnieuw te verzuren. De laatste jaren heeft Polen geïnvesteerd in opslagplaatsen voor lng (liquid natural gaz, vloeibaar aardgas) dat van overal ter wereld via schepen kan aangevoerd worden. Als de Polen het op een akkoordje gooien met Trump om lng te leveren, zal de Russische invloed in de regio verminderen, maar kan dat land het ook beschouwen als een provocatie. Bovendien zou zo’n akkoord ook de positie van de EU als eengemaakt blok ondermijnen, omdat er vanuit Brussel vooral ingezet wordt op nieuwe gaspijplijnen met Rusland, die het onrustige Oekraïne moeten vermijden.
Een andere mogelijke deal die de Amerikaanse president in Polen zal sluiten is de levering van wapens. Als Trump de gewone marktprijs zal vragen voor eventuele wapenleveringen zal deze op internationaal vlak niet veel deining veroorzaken, omdat Polen financieel niet in staat is tot de aankoop van grote hoeveelheden wapens. Wanneer Trump echter besluit de wapens aan sterk gereduceerde prijzen of zelfs gratis van de hand te doen zal dit gezien worden als een Amerikaans-Poolse provocatie naar de EU en Rusland toe. Als Polen besluit in de armen te lopen van de Amerikanen, op een moment dat de EU zich voorgenomen heeft zich uit die armen los te maken en meer te investeren in Europese wapens en samenwerking kan dit niet anders gezien worden dan als een opgestoken middelvinger naar Brussel. Ook de grote Poolse buur, Rusland, zal niet opgezet zijn met een verdere militarisering in zijn achtertuin…
Wat het bezoek van Trump aan Polen uiteindelijk zal brengen zullen we over een tiental dagen te weten komen, maar het moge duidelijk zijn dat dit niet zomaar een beleefdheidsbezoek zal worden. En zo maakt America first stilaan steeds meer plaats voor divide et impera…
Het Three Seas Initiative
Het Three Seas Initiative werd in 2016 in het leven geroepen in het Kroatische Dubrovnik en is een samenwerkingsverband van twaalf landen die tussen de Baltische, Adriatische en Zwarte Zee liggen. Het gaat om Estland, Letland, Litouwen, Polen, Slowakije, Tsjechië, Hongarije, Oostenrijk, Slovenië, Kroatië, Roemenië en Bulgarije. Deze twaalf landen hebben zich er toe verbonden om nauwer samen te werken op vlak van energie, transport, communicatie en economische zaken. Op Oostenrijk na maakten al deze landen tot 1989 deel uit van het Oostblok en zijn ze als laatsten tot de Europese Unie toegetreden. Hoewel de EU op zich geen enkel probleem heeft met interne samenwerkingsverbanden tussen lidstaten is het Three Seas Initiative er vooral op gericht om een vuist te maken tegen de grote West-Europese (vooral Duitse en Franse) invloed in de EU. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het initiatief in de zomer van 2016, in volle vluchtelingencrisis, het levenslicht zag, aangezien het vooral de Oost-Europese landen zijn die zich tegen de quota voor vluchtelingen verzetten.
Hoewel het nieuwe bondgenootschap deze zomer pas zijn eerste verjaardag zal vieren is het plan voor een Centraal-Europees samenwerkingsverband al bijna honderd jaar oud. Na de Poolse onafhankelijkheid in 1918 opperde president Piłsudski het idee van Intermarium, een confederatie van de landen die tussen Duitsland en Rusland, en dus tussen de drie voorgenoemde zeeën lagen. De inspiratie voor zo’n confederatie haalde Piłsudski uit het Pools-Litouwse Gemenebest dat van de zestiende tot de achttiende eeuw als een van de grootste landen in Europa een aanzienlijk deel van Centraal- en Oost-Europa onder zijn controle had. Door onderlinge twisten en door de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog kwam de confederatie echter nooit tot stand. De gebeurtenissen na de Tweede Wereldoorlog zorgden er voor dat Intermarium al die tijd in de koelkast bleef.
Het was de Poolse nationalistische regering die in 2015 het concept terug van onder het stof haalde. Het nieuwe, eenentwintigste-eeuwse Polen wil, net als enkele eeuwen geleden, de rol van (regionale) grootmacht spelen. In zijn inauguratiespeech riep de huidige president Andrzej Duda op om een regionale samenwerking op poten te zetten. Onder meer de vluchtelingencrisis en de identiteitscrisis in West-Europa zetten de Poolse oproep tot regionale samenwerking in Centraal-Europa kracht bij, en zo werd het Three Seas Initiative (in het Pools Trójmorze) in 2016 in het leven geroepen. Officieel als nauwere samenwerking tussen de deelnemende landen, officieus als middel van de Poolse politiek om zijn geopolitieke macht uit te breiden.
Tijs in Polen 